Zaduch

POLECAMY: Jacek Leociak, Cały naród ratuje swoich Żydów, „Krytyka Polityczna”

Białystok, cmentarz żydowski przy ulicy Wschodniej. Tym zdjęciem zilustrowany został tekst pt. „Kolejna profanacja cmentarza”, opublikowany 30 maja 2008 na portalu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce: – „Cmentarz był wcześniej zbezczeszczony w sierpniu 2007 roku. Chuligani wymalowali tu swastyki, Gwiazdę Dawida na szubienicy, symbole „SS”, „88” napisy „Arbeit macht frei”, „Jude raus”. W maju tego roku ruszył ich proces. Najmłodsi członkowie grupy mieli po 13 lat”.

„Chrześcijaństwo zostało tu ostatecznie znacjonalizowane. Jak niegdyś Partia. Nie ma już zwykłej miłości bliźniego, nie ma po prostu człowieczeństwa. Jest polska miłość bliźniego i polskie człowieczeństwo”.

(…)

Mało jest dyskursów publicznych tak zrytualizowanych i spetryfikowanych, tak zakrzepłych w kanonicznych formułach i niezmiennej retoryce, przybierających formy narodowo-patriotycznej liturgii – jak dyskurs o pomocy Żydom. W mocy pozostają moje rozpoznania, które sformułowałem w książce Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów (2010).

Polskiemu dyskursowi o pomocy wciąż zagrażają trzy demony: demon rywalizacji (na martyrologię, na bezinteresowność, na szlachetność); demon statystyki (im więcej Sprawiedliwych, tym lepiej); demon trywializacji (podkreślana masowość pomocy podważa heroiczność czynu). Przedzierałem się przez teksty prasowe, komentarze i przemówienia okolicznościowe przedstawicieli władz najwyższych z Panem Prezydentem na czele z rosnącym znużeniem i poczuciem déjà vu.

Znam tę melodię od urodzenia. Chwała i sława. I ten blask heroicznego męczeństwa, który spływa na nas wszystkich i nas Polaków oświetla, ogrzewa, syci i dumą napełnia.

Prezydent Andrzej Duda sadzi pierwsze drzewko na otwarcie w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów (16.03.2016). Podczas otwierającego muzeum przemówienia powiedział: „To wielkie miejsce dla Rzeczypospolitej Polskiej, bo tu jak w soczewce skupia się to, co jest jedną z przyczyn, że my jako Polacy możemy czuć się godnie”. © Agencja Gazeta/ Patryk Ogorzałek

(…)

Pan Prezydent przyzwyczaił nas do tego, że potrafi mówić pięknie, gładko i z przejęciem, jeśli tylko służy to „dobru narodu”. Żydzi, Polacy, Holokaust stają się w tych mowach narzędziami do realizowania interesów władzy.

Niezmienne pozostało, praktykowane obowiązkowo i od zawsze, ogałacanie czynów Sprawiedliwych z historycznego kontekstu. Jednostronność prowadząca do deformacji, manipulacji, w ostatecznym rachunku – do historycznego fałszu. I agresywne eliminowanie wszelkich głosów spoza anielskiego chóru narodowej chwały. I oskarżenia o antypolską zmowę ze zdradą włącznie. „My tu chwałę swoją celebrujemy, a wy nam pokazujecie jakieś zagrzebane w lasku trupy zabitych Żydów, jakieś pożydowskie złoto, jakieś pierzyny, talerze, ubrania… Dumni dumą słuszną swą jesteśmy, dumę naszą światu dumnie pokazujemy i pokazywać będziemy, żeby świat pojął wreszcie, jak to było z tymi Żydami naprawdę. Pojął i nami się zachwycił”.

 

Jacek Leociak, 18.08.2016

Prof. Jacek Leociak – historyk literatury, Pracownia Poetyki Teoretycznej Instytutu Badań Literackich PAN, kierownik Zespołu Badań nad Literatura Zagłady IBL PAN, Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN

Całość w „Krytyce Politycznej”